Công Nghệ

Automated Market Maker (AMM) là gì? Tìm hiểu cách thức hoạt động AMM

Tài chính phi tập trung DeFi đang có bước phát triển bùng nổ, lăm le cạnh tranh với các nền tảng tài chính tập trung CeFi. Sau Ethereum là sự vươn lên mạnh mẽ của Binance Smart Chain. Automated Market Maker (AMM) đã và đang tạo môi trường thuận lợi để DeFi có cơ hội chắp cánh, tiếp cận với cả triệu người dùng.

Automated Market Maker (AMM) là gì? 

Automated Market Maker (AMM) giữ một vai trò vô cùng quan trọng trong hệ sinh thái phi tập trung DeFi. AMM hỗ trợ các loại hình tài sản kỹ thuật số  giao dịch theo cách tự động thông qua các nhóm thanh khoản thay vì phải dựa vào thị trường truyền thống giữa bên mua và bên bán.

Automated Market Maker (AMM) giữ một vai trò vô cùng quan trọng trong hệ sinh thái phi tập trung DeFi

Người sử dụng AMM sẽ cung cấp những mã thanh khoản bằng tiền điện tử, giá trị của chúng được xác định thông qua một công thức không đổi. Từng nhóm thanh khoản có thể tối ưu hóa cho những mục đích sử dụng khác nhau.

Với Automated Market Maker, giao dịch tài sản kỹ thuật số sẽ tự động hóa thông qua những nhóm thanh khoản liquidity pools. Trên thị trường giao dịch truyền thống, người mua và người bán thường đưa ra mức giá khác nhau cho cùng một loại tài sản. Khi cảm thấy giá niêm yết hợp lý, họ có thể đặt lệnh giao dịch, giá mua chính là giá trị của chính tài sản đó. Vàng, cổ phiếu, bất động sản,.. Là những loại hình tài sản giao dịch theo phương thức trên.

Thế nhưng Automated Market Maker lại có cách tiếp cận thị trường hoàn toàn khác. AMM được thiết lập trên mạng Ethereum và các nền tảng Blockchain khác. Công nghệ này lúc nào cũng sẵn sàng để giao dịch không cần thiết dựa vào tương tác giữa người mua và người bán. Phương thức trao đổi( mua/bán) được thực hiện trên hệ sinh thái Ethereum, và công nghệ lưu trữ dữ liệu Blockchain.

Khi đó, không một thực thể nào có thể hoàn toàn kiểm soát hệ thống. Đồng thời, bất kỳ thành viên nào cũng được phép cung giải pháp, cải thiện mạng lưới.

Vì sao Automated Market Maker lại ra đời?

Sự ra đời của Automated Market Maker nhằm giải quyết các hạn chế của hợp đồng Smart Contract trên Blockchain. Khi AMM chưa phổ biến, sàn DEX xây dựng chủ yếu trên Ethereum, EtherDelta nhưng vẫn vận dụng cơ chế đặt hàng truyền thống.

Sự ra đời của Automated Market Maker nhằm giải quyết các hạn chế của hợp đồng Smart Contract trên Blockchain

Thế nhưng, vấn đề họ gặp phải lúc này lại liên quan đến tính thanh khoản. Bởi mỗi khi đặt lệnh sẽ lại kèm thêm phí Gas cộng với thời gian chờ đặt hàng. Thông lượng thấp nhất trên Ethereum cho biết họ chỉ cung cấp một lượng nhỏ giao dịch có khả năng gửi đi trước khi Blockchain bị quá tải đặt hàng.

Để tạo một thị trường, yêu cầu cơ bản là phải liên tục có lệnh mua và lệnh bán với các mức giá mới. Khi đặt hàng, người dùng luôn phải bỏ ra cả thời gian và tiền bạc. Con số đó nhiều hơn so với mức chênh lệch mà họ thu được.

Với sự ra đời của AMM, tính thanh khoản đã được cung cấp với mức phí rẻ hơn, thời gian thực hiện nhanh hơn thông qua quy trình tự động. Người dùng không cần quá am hiểu kiến thức đều có thể tham gia thanh khoản.

Thanh khoản và nhà cung cấp thanh khoản trong AMM

Thanh khoản và nhà cung cấp thanh khoản giữ vai trò cốt lõi trong mô hình Automated Market Maker. 

Tính thanh khoản Liquidity Pools

Tính thanh khoản ở đây đề cập đến quá trình một tài sản này chuyển đổi sang dạng tài sản khác. Thông thường là việc chuyển các loại tiền tệ pháp định fiat nhưng không ảnh hưởng đến giá trị của chúng.

Tính thanh khoản Liquidity Pools đề cập đến quá trình một tài sản này chuyển đổi sang dạng tài sản tài sản khác

Trước khi có AMM, tính thanh khoản xem như thách thức lớn nhất với những giao thức phi tập trung hoạt động trên Ethereum. Khi đó Blockchain vẫn là công nghệ mới, số lượng người mua và người bán chưa nhiều, rất khó để tập trung đủ lượng người giao dịch một cách thường xuyên.

Automated Market Maker đã khắc phục hoàn hảo vấn đề trên thông qua việc tạo ra các nhóm thanh khoản. Sau đó, cung cấp đến những nhà cung cấp thanh khoản. Càng nhiều tài sản trong một nhóm thanh khoản thì quá trình giao dịch lại càng dễ dàng hơn trên những sàn giao dịch phi tập trung.

Nhà cung cấp thanh khoản Liquidity Providers

Nhà cung cấp đến giữ vai trò như động lực cung cấp tài sản cho nhóm thanh khoản. Trên nền tảng của AMM, thay vì giao dịch thực hiện giữa người mua và người bán, người dùng chỉ cần giao dịch trên mã thông báo (một nhóm thanh khoản).

Nhà cung cấp thanh khoản có thể kiếm tiền được từ việc tham gia yield farming trong các dự án phát triển mã token

Về cơ bản, một nhóm thanh khoản là một nhóm cho phép chia sẻ các mã thông báo. Người cung cấp những nhóm thanh khoản với những mã thông báo và giá của chúng sẽ được xác định bằng một công thức toán học không đổi. Thông qua việc điều chỉnh công thức, nhóm thanh khoản sẽ được tối ưu hóa cho các mục đích sử dụng khác nhau.

Chỉ cần có thiết bị kết nối internet và sở hữu bất kỳ mã thông báo nào thiết kế theo tiêu chuẩn ECR – 20 là bạn đã có thể trở thành nhà cung cấp thanh khoản của AMM. Nhà cung cấp thanh khoản thường thu về một khoản phí nhất định khi bổ sung mã thông báo vào nhóm thanh khoản.

Bên cạnh đó, nhà cung cấp thanh khoản còn có thể kiếm tiền được từ việc tham gia yield farming trong các dự án phát triển mã token.

Cách thức hoạt động của Automated Market Maker

Automated Market Maker hoạt động gần tương tự như một sàn cho phép đặt hàng với nhiều cặp giao dịch phổ biến. Tuy vậy, bạn không nhất thiết phải tìm thấy đối tác để thực hiện giao dịch. Thay vào đó, bạn chỉ cần tương tác với một hợp đồng thông minh Smart Contract tạo ra thị trường cho riêng bạn.

Automated Market Maker hoạt động gần tương tự như một sàn cho phép đặt hàng

Trên một sàn giao dịch mang tính chất phi tập trung như Binance DEX, giao dịch sẽ thực hiện trực tiếp giữa các ví của người dùng. Khi bạn bán BNB để đổi lấy đồng BUSD trên sàn giao dịch Binance DEX, có nghĩa người khác ở đầu bên đã mua đồng BNB của bạn bằng đồng BUSD của họ. Người ta gọi đó là dạng giao dịch ngang hàng(P2P) không cần kết nối với bên trung gian.

Ở đây, chúng ta có thể xem AMM là một dạng hợp đồng ngang hàng (P2C). Với dạng giao dịch này, bạn không nhất thiết phải tìm đối tác theo phương thức truyền thống. Bởi giao dịch sẽ chỉ diễn ra giữa người dùng và hợp đồng thông minh. Chính vì không có sổ đặt hàng nên trên AMM cũng không tồn tại bất kỳ đơn hàng nào. 

Lúc này, giá mà bạn nhận được tương ứng với một loại hình tài sản có nhu cầu mua hoặc bán sẽ xác định theo một công thức đặc biệt. Trong tương lai, một số thiết kế thế hệ mới của AMM có thể sẽ phá bỏ hạn chế này.

Trong AMM cho dù không cần có đối tác, bạn vẫn có thể tạo ra thị trường giao dịch cho riêng mình. Lưu ý, thanh khoản trong hợp đồng Smart Contract vẫn phải được cung cấp bởi chính người dùng.

Công thức không đổi AMM áp dụng 

Phương trình không đổi trong AMM 

AMM đã trở thành cách thức giao dịch mới trong hệ sinh thái tài chính DeFi. Nhà sáng lập mạng Ethereum, Vitalik Buterin từng đề cập trong các bài đăng của ông. Công thức tính toán đơn giản nhưng không đổi là một phần cốt lõi để khởi tạo giao dịch. Công thức này từng được Vitalik Buterin đề xuất theo dạng:

TokenX_balance (Y)  ×  tokenZ_balance (Y) = k

Sau đó, giao thức Uniswap tiếp tục đơn giản hóa theo dạng: X × Y = K

Trong đó, “K” đóng vai trò như một hằng số không đổi khi xác định những mã thông báo trong nhóm thanh khoản.

Ví dụ: Khi một AMM có ETHBTC, đều là 2 dạng tài sản chịu biến động mạnh về giá. Mỗi khi ETH được mua, giá của nó sẽ tăng lên vì số lượng ETH trong nhóm thanh khoản đã giảm đi. Ngược lại, khi giá BTC giảm có nghĩa trong nhóm thanh khoản đang có rất nhiều BTC. Nói chung, nhóm thanh khoản luôn duy trì ở trạng thái cân bằng không thay đổi. Có nghĩa giá trị của ETH trong nhóm luôn bằng tổng giá trị của BTC. Nhóm sẽ chỉ có thể mở rộng quy mô hoạt động khi có thêm nhà cung cấp thanh khoản tham gia vào nhóm.

Xét theo tính trực quan, giá mã thông báo trong nhóm thanh khoản của AMM sẽ dịch chuyển theo đường cong, xác định bởi công thức: X × Y = K.

Trong thế cân bằng liên tục đó, khi mua một lượng nhỏ ETH sẽ làm cho giá của nó tăng nhẹ theo đường cong của công thức. Ngược lại, khi bán lập tức giá của ETH lại tăng. Điều này có vẻ hơi trái ngược với với giá của BTC trong nhóm thanh khoản ETH – BTC. Cho dù giá cả biến động ra sao, cuối cùng nó vẫn trở về trạng thái cân bằng.

Trong trường hợp giá AMM chênh lệch quá lớn so với giá thị trường, mô hình này sẽ khuyến khích các nhà giao dịch bên ngoài tham gia vào. Nhằm tạo sự cân bằng.

Những biến thể của Automated Market Maker AMM 

Uniswap là một trong những mô hình AMM thành công nhất trên Ethereum

Ở bài đăng đầu tiên khi kêu gọi cộng đồng tham gia vào thị trường tự động trên chuỗi, Vitalik Buterin từng nhấn mạnh rằng AMM không phải là lựa chọn duy nhất cho thị phần giao dịch phi tập trung. Ông cho rằng vẫn còn nhiều cách để thực hiện giao dịch với mã thông báo. Thế nhưng Vitalik lại không lường trước được sẽ có nhiều phương pháp tiếp cận với AMM theo cách khác nhau.

Hệ thống DeFi đang phát triển cực nhanh. Trong đó phải kể đến 3 mô hình AMM nổi bật như Uniswap, Curve và Balancer.

  • Uniswap: Công nghệ tiên tiến của Uniswap hỗ trợ người dùng dễ dàng tạo ra một nhóm thanh khoản với 2 mã thông báo ERC20 theo tỷ lệ 1 : 1. Và hiện giờ Uniswap là một trong những mô hình AMM thành công nhất trên Ethereum.
  • Curve: Các chuyên gia đã tạo ra những nhóm tài khoản tương tự stablecoin. Do vậy, một số tỷ giá tại đây cực thấp, giao dịch hiệu quả, giải quyết tốt vấn đề thanh khoản hạn chế.
  • Balancer: Dự án này đã mở rộng giới hạn của Uniswap thông qua việc cho phép người dùng tạo nhóm thanh khoản trên 8 loại hình tài sản khác nhau, không cần tuân theo bất kỳ tỷ lệ nào, tạo tính linh hoạt cho AMM.

Cách sử dụng Automated Market Maker

Người dùng chỉ cần có một ví điện tử là đã có thể sử dụng Automated Market Maker

Cách sử dụng giao thức Automated Market Maker không có gì quá khó khăn. Trước tiên, bạn cần truy cập vào website của giao thức AMM. Sau đó, kết nối với ví DeFi với nền tảng giao thức, tiến hành chọn tài khoản cần bán hoặc cần mua. Ấn chọn hoán đổi “Swap” và thực hiện xác nhận giao dịch trên ví.

Ở bước tiếp theo, bạn cần cung cấp thanh khoản cho giao dịch.

  • Khi kết nối thành công ví, bạn cần chuyển đến nhà cung cấp thanh khoản Liquidity Provider.
  • Cung cấp số tiền muốn góp vào pool thanh khoản. Trong hầu hết các giao thức đều đã có sẵn 2 loại hình tài sản để người dùng lựa chọn. Chẳng hạn như ETH tính theo giá 500 DAI thì bạn cần cung cấp cả 1 ETH và 500 DAI.

Khi đã xác nhận giao dịch, bạn sẽ nhận về loại mã thông báo token đại diện cho sự sở hữu của họ trong nhóm thanh khoản. Tiếp theo, chúng có thể được chuyển đến cho ai bạn muốn chuyển hoặc hoán đổi “Swap” thêm lần nữa để đổi lấy những token khác.

Ưu điểm và hạn chế của Automated Market Maker so với giao dịch truyền thống 

Automated Market Maker không phải là một cơ chế hoàn hoàn hảo. Nó đem đến nhiều lợi ích nhưng cũng tồn tại không ít rủi ro.

Ưu điểm 

Ưu điểm của AMM nằm ở tính ẩn danh, tự động, rất khó bị tấn công và tất cả thông tin đều hết sức minh bạch.

Tính ẩn danh 

Người dùng không cần xác minh danh tính khi sử dụng Automated Market Maker

Với các giao thức ứng dụng AMM, người dùng hoàn toàn không cần thực hiện bất kỳ khâu xác minh danh tính nào. Yêu cầu duy nhất là người dùng phải sở hữu tài khoản ví điện tử để kết nối với nền tảng giao thức.

Giao dịch diễn ra hoàn toàn tự động 

Tất cả giá cả đều đã được thuật toán xác định và thực thi bởi hợp đồng Smart Contract. Vì thế, bạn không cần bận tâm đến tốc độ khớp lệnh hoặc đặt lệnh sai. Điều quan trọng nhất là bạn chỉ cần xác nhận đúng số coin mình cần mua. Và sau đó, chúng sẽ tự động được chuyển khoản chính xác.

Tính bảo mật

Quy trình trao đổi coin theo cơ chế AMM diễn ra hoàn toàn trực tiếp. Theo đó, số coin luôn chuyển thẳng đến ví của bạn thay vì lưu trữ trên sàn. Điều này giúp gia tăng bảo mật cho giao dịch, khó bị hacker tấn công. Vì hacker hiện nay chỉ nhắm đến ví sàn thay vì ví cá nhân đơn lẻ.

Thông tin có tính minh bạch cao

Mọi giao dịch thực hiện đều sẽ lưu lại trên sổ cái Blockchain. Có nghĩa người dùng có thể dễ dàng kiểm tra chúng bất kỳ khi nào. Thông tin lưu trên đây có tính vĩnh viễn, không thể bị một cá nhân hay tổ chức nào có thể tác động thay đổi điều chỉnh. Bởi muốn điều chỉnh bất kỳ thay đổi nào đòi hỏi phải có sự đồng thuận của toàn bộ thành viên trong hệ thống.

Hạn chế 

Song song với những ưu điểm, AMM vẫn còn chặng đường hoàn thiện phía trước để khắc phục hạn chế độ trượt giá, phí giao dịch cao, rủi ro mất mát.

Độ trượt giá 

Chính vì cách thức hoạt động tương đối đặc biệt của AMM nên đã gây ra tính trượt giá. Mặc dù người dùng đã được cải thiện thanh khoản nhưng lại phải đối mặt với trượt giá. Nếu càng mua quá nhiều một loại tiền điện tử của nó thì giá của chúng lại tăng lên.

Chẳng hạn như khi mua 200 Dogecoin thì giá của nó dễ tăng lên vô hạn. Như vậy với số tiền đã chuẩn bị, bạn sẽ không thể mua đủ 200 Dogecoin nữa. Vì nếu áp theo công thức X × Y = K, cả X và Y sẽ không bao giờ giảm về 0. Đây là lý do hình thành cơ chế farm token nhằm khuyến khích người dùng thanh khoản.

Phí giao dịch còn cao

Phí giảm của phần lớn các sàn giao dịch Automated Market Maker vẫn khá cao 

Sàn giao dịch xây dựng theo cơ chế Automated Market Maker phần lớn vẫn hoạt động trên mạng Ethereum. Tình trạng nghẽn mạng trên Ethereum dẫn đến phí Gas tăng cao, thậm chí có thời điểm phí Gas tăng đến 100%. Có lẽ chẳng trader nào muốn mất hàng chục USD chỉ để thực hiện một lệnh giao dịch.

Rủi ro mất mát 

Tổn thất có thể đến khi tỷ giá mã thông báo ký gửi sau khi người dùng gửi nó vào nhóm thanh khoản. Sự thay đổi càng lớn khi mất mát càng lớn. Đây là lý do tại sao AMM hoạt động ổn định nhất với những mã thông báo có giá trị cao. Khi tỷ giá của những cặp tiền tệ này duy trì trong một phạm vi nhỏ, tổn thất thường không lớn lắm.

Ngược lại, nếu tỷ giá thay đổi càng nhiều, nhà cung cấp thanh khoản lại càng tổn thất nặng nề hơn.  Khi giá giá cả những cặp giao dịch biến động theo thị trường, rủi ro mất mát cũng tăng lên. 

Tổng kết 

Dù vẫn tồn tại một số hạn chế nhưng sự ra đời của Automated Market Maker (AMM) đã thúc đẩy không nhỏ sự phát triển của tài chính phi tập trung DeFi. Cơ chế giao dịch tự động qua hợp đồng thông minh không cần một đối tác theo cách thức giao dịch truyền thống chính là một điểm nhấn đặc biệt. Các giao thức AMM vẫn ngày càng được cải tiến. Trong đó, Uniswap có thể xem như giao thức xây dựng theo Automated Market Maker thành công nhất trên mạng Ethereum.

Trong tương lai theo như nhiều chuyên gia dự đoán, Automated Market Maker (AMM) có khả năng thế chỗ các sàn giao dịch tập trung. Dù không chắc viễn cảnh đó có thể xảy ra nhưng đến thời điểm này, AMM vẫn đang hết sức hứa hẹn.

Leave a Reply

Email của bạn sẽ không được hiển thị công khai. Các trường bắt buộc được đánh dấu *